W dzieciństwie potrzeby każdego z nas rozpoznają i zaspokajają nasi opiekunowie. Z czasem, nabywamy intuicji jak samodzielnie o siebie zadbać. W procesie wychowania uczymy się nazywania i realizowania swoich potrzeb. Sposób w jaki obchodzono się z nami, bezpośrednio wpływa na to jak traktujemy siebie. Nie bez znaczenia pozostaje również środowisko, w którym się znajdujemy. Kształtują nas relacje z innymi, kultura oraz społeczeństwo. W rezultacie powstaje pewna instrukcja obsługi nas samych. Czasem zawiera ona braki w wiedzy na temat naszych potrzeb, co odbija się na codziennej satysfakcji z życia. Ale nie wszystko stracone! Dbania o potrzeby można na nowo nauczyć się w dorosłości. Abraham Maslow w swojej teorii zaznacza, że w każdym człowieku tkwi naturalne dążenie do psychologicznego wzrostu, poprzez realizację wszystkich swoich potrzeb. Właśnie w ten sposób otwiera się w nas przestrzeń na w pełni satysfakcjonujące i twórcze życie.
Potrzeby w potrzebie.
Pierwszym krokiem do zatroszczenia się o swoje potrzeby jest zauważenie ich. Z braku akceptacji różnych części siebie można unikać świadomości posiadania określonych potrzeb. Osoba skrajnie indywidualistyczna i samodzielna będzie zaprzeczać potrzebie otrzymania pomocy, za to osoba uległa i nadmiernie skromna, może nie zauważać własnej potrzeby osiągnięć czy podziwu. Zaprzeczanie potrzebie nie sprawi jednak, że ona zniknie. Odwrotnie, możesz zacząć szukać jej spełnienia w mniej zdrowy i świadomy sposób. I tak na przykład osoba zaprzeczająca swojej potrzebie bliskich relacji, może całkowicie poświęcić się pracy zawodowej. Jednak oddanie pracy nie będzie związane z jej świadomym wyborem takiego stylu życia, a raczej z lękiem, jaki budzi u niej potrzeba bliskości. Czy przychodzą Ci na myśl jakieś potrzeby, których unikasz? Co stałoby się, gdybyś zaspokoił/a tę odrzucaną przez siebie potrzebę?
Zadaj sobie również pytanie, dlaczego pewne potrzeby uważasz za mało istotne, a innym przypisujesz wysoką wagę. Może spełniając pomijane potrzeby musiał(a)byś skonfrontować się z czymś dla siebie niewygodnym? Może zmienić schemat zachowania, do którego jesteś przyzwyczajony/a?
Wreszcie, spójrz, które potrzeby są rzeczywiście Twoje, a które zostały Ci narzucone/podpowiedziane przez rodzinę, społeczeństwo, środowisko, w którym na co dzień przebywasz. Warto dokładnie przeanalizować różne przekonania i postawy, jakie w sobie nosisz. W pracy rozwojowej często korzysta się z dość kontrowersyjnego, bo konfrontującego narzędzia. Dotyczy ono refleksji nad własnymi wartościami, ale w kontekście dostrzegania własnych potrzeb, także może pomóc zmienić perspektywę. Polega ono na zadaniu sobie pytania: “Gdybyś znał termin swojej śmierci, jak by wyglądał ostatni dzień twojego życia; albo ostatni miesiąc czy ostatni rok?”.O co byś zadbał/a?
Gdy z uważnością stworzysz listę swoich potrzeb, możesz przejść do następnego kroku, czyli przyjrzenia się sposobom ich zaspakajania. Wyznawane wartości odgrywają rolę w tym, jak realizujesz swoje potrzeby.
Sposób na potrzeby.
Dla jednej osoby sporty ekstremalne będą doskonałym zaspokojeniem potrzeby aktywności fizycznej, natomiast dla innej takim idealnym sposobem może okazać się spacer w pobliskim parku. Mimo, że typy potrzeb są dla ludzi wspólne, to jednak sposoby ich zaspokajania mogą znacząco różnić się między sobą. W realizacji potrzeb kluczowe jest opracowanie własnych sposobów na ich zadbanie. Świadomość tego, może przyczynić się do spojrzenia na potrzeby w innym świetle. Zwłaszcza na te zaniedbywane i pomijane. Dzięki tej wiedzy potrafisz odróżnić czynności/rzeczy, które odpowiednio realizują Twoje potrzeby, od tych, które w Twoim odczuciu nie spełniają tej funkcji. Może zmiana sposobu realizacji potrzeby wystarczy, żeby na tę dotychczas pomijaną spojrzeć z większą troską?
Przyjrzyj się również możliwościom zaspokajania potrzeb od strony ich jakości. Czy spełniając potrzebę, nie decydujesz się na najłatwiejsze i jednocześnie nie przybliżające Cię do tego, co ważne, rozwiązanie? W tym właśnie kontekście szczególnie istotna jest świadomość własnych wartości. Jeżeli cenną wartością w moim życiu jest uczciwość, to czy osiągając sukces przy użyciu niemoralnego sposobu działania, rzeczywiście realizuję swoją potrzebę osiągnięć?
Mówić o potrzebach – ale jak?
W dbaniu o potrzeby warto zauważyć, że ich realizacja jest powiązana z osobami z Twojego otoczenia. Poznanie swoich potrzeb to podstawa zdrowej komunikacji międzyludzkiej, z poszanowaniem granic swoich i cudzych. W przypadku zaspokajania potrzeb możliwe są trzy postawy. Agresywna – “Moje potrzeby są ważniejsze od Twoich”. Uległa – “Twoje potrzeby są ważniejsze od moich” i asertywna “Moje potrzeby są równie ważne, co Twoje”. W tym miejscu wracamy do wspomnianych już wartości. Jeżeli szacunek do siebie i innych jest dla Ciebie ważny, to jedynie postawa asertywna stanowi satysfakcjonujący sposób zadbania o Twoje potrzeby. Warto również zaznaczyć, że postawa asertywna jest – w długiej perspektywie – najkorzystniejszą dla każdej ze stron formą wyrażania siebie.
Które z własnych potrzeb masz rozpoznane – umiesz je nazwać i dbasz o ich zaspokajanie? A którą z Twoich potrzeb najczęściej pomijasz? Czy dbasz o wszystkie potrzeby w zgodzie ze swoimi wartościami?
Źródła:
Emmons M., Alberti R., (2020), Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz, nie raniąc innych, GWP
Maslow A. (2004), W stronę psychologii istnienia, REBIS,
Studentka psychologii stosowanej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Zainteresowana zagadnieniem psychoterapii i psychologii sztuki. Docenia piękno w każdej postaci. Realizuje się twórczo od najmłodszy lat. Obecnie głównie poprzez kolaże. Zachwyca się różnorodnością i poszukuje tego co wspólne.
